Genital Uçuk (Genital Herpes) Nedir ? Genital Uçuk Tedavisi Nasıl Olur ?

Genital uçuk; halk arasında “genital uçuk” diye bilinen genital herpes, Herpes simpleks virüsünün (HSV-1 ve HSV-2) yol açtığı yaygın bir cinsel yolla bulaşan enfeksiyondur. Hastalık ağrılı kabarcıklar/yaralar, kaşıntı ve yanma gibi şikâyetlerle seyreder; zaman zaman alevlenip ömür boyu vücutta kalabilir. Doğru tedavi ve yaşam tarzı önlemleriyle atakların sıklığı ve bulaştırıcılık önemli ölçüde azaltılabilir.

Genital uçuk nedir?

Genital uçuk, HSV’nin genital bölgede enfeksiyon yapmasıyla ortaya çıkar. Her iki virüs tipi (HSV-1/HSV-2) de genital bölgeyi tutabilir; klasik olarak HSV-2 tekrarlayan genital herpesle, HSV-1 ise daha çok ağız çevresi uçuklarıyla ilişkilidir; ancak son yıllarda oral-genital temas nedeniyle HSV-1 genital bölgede de daha sık görülmektedir. Hastalık tedaviyle kontrol edilebilir, fakat tam kür yoktur. 

Kuluçka süresi: İlk temas sonrası belirtiler genelde 2–12 gün içinde başlar. İlk atak daha şiddetli ve uzun sürebilir; sonraki alevlenmeler daha hafif seyreder. 

Ne kadar yaygın? Dünya genelinde 520 milyon kişinin (15–49 yaş, %13) HSV-2 ile ve 3,8 milyar kişinin (%64) HSV-1 ile enfekte olduğu tahmin edilir. Bu veriler, genital uçuğun düşündüğümüzden çok daha yaygın olduğuna işaret eder. 

Genital uçuk nasıl bulaşır?

• Cilt/cilt ve mukoza teması: Vajinal, anal veya oral cinsel temas sırasında bulaşır. Belirti yokken de virüs asemptomatik dökülme ile geçebilir. Bu nedenle yalnızca görünür yara varken bulaştığı düşüncesi yanlıştır. 
• Oral-genital temas: Ağız bölgesindeki HSV-1, oral seksle genital bölgeye taşınabilir. 
• Doğumda bebeğe geçiş: Aktif lezyonla vajinal doğumda yenidoğana bulaş riski vardır. 

Önemli: Kondom düzenli ve doğru kullanıldığında bulaş riskini azaltır; ancak genital bölgenin tamamını kaplamadığı için %100 koruma sağlamaz. Partnerlerden biri için baskılama (suppressive) antiviral tedavi düşünülmesi bulaştırıcılığı daha da düşürebilir. 

Belirtiler (kadın ve erkekte)

• Ön belirti (prodrom): Karıncalanma, yanma, kaşıntı.
• Lezyonlar: İçi sıvı dolu kabarcıklar (vezikül) → patlayıp ağrılı ülserlere dönüşür → kabuklanarak iyileşir.
• Eşlik eden şikâyetler: İdrar yaparken yanma/zorlanma, kasıklarda lenf bezi büyümesi, ateş, baş-sırt ağrısı, vajinal akıntı vb. 

İlk atakta iyileşme 2–4 hafta sürebilir; nükslerde daha kısa ve hafiftir. 

Kimler daha fazla risk altında?

• Birden fazla cinsel partneri olanlar, korunmasız cinsel ilişki yaşayanlar
• Genç yaşta cinsel yaşama başlayanlar
• Bağışıklık sistemi baskılanmış bireyler (örn. bazı ilaçlar/hastalıklar)
• Diğer CYBH öyküsü olanlar 

Ne zaman doktora başvurmalı?

• Genital bölgede ağrılı kabarcık/yaralar
• Şiddetli ağrı, idrar yapamama, ateş
• Gebelikte ilk kez çıkan uçuk veya doğuma yakın aktif lezyon
• Sık nüks eden ataklar (yaşam kalitesini bozuyorsa baskılama tedavisi değerlendirilebilir) 

Tanı nasıl konur?

Hekim öncelikle klinik muayene yapar. Kesinleştirmek için:

• NAAT/PCR: Lezyondan sürüntü ile HSV DNA’sı aranır (en duyarlı yöntem).
• Seroloji: Kan testinde HSV’ye karşı antikorların saptanması, özellikle atipik olgularda/partner değerlendirmesinde yardımcıdır. 

Genital uçuk tedavisi

1) Atak (epizodik) tedavisi

Amaç, belirtileri hızlı yatıştırmak, iyileşmeyi hızlandırmak ve bulaştırıcılığı azaltmaktır. Hekimler antiviral (ör. asiklovir, valasiklovir, famsiklovir) reçete edebilir. İlk şikâyetlerde erken başlamak daha etkilidir. 

2) Baskılama (suppressive) tedavisi

Yılda sık nüksleri olanlarda günlük düşük doz antiviral ile nüks sayısı ve bulaştırıcılık azaltılabilir. Düzenli aralıklarla tedavi ihtiyacı yeniden değerlendirilir. 

3) Evde bakım ve rahatlatıcı önlemler

• Bölgeyi temiz ve kuru tutun, dar kıyafetlerden kaçının.
• Ilık oturma banyosu (≈20 dk) rahatlatabilir.
• Ağrıda, beze sarılı soğuk uygulama yararlı olabilir.
• Aktif lezyon döneminde cinsel ilişkiden kaçının. 

Önemli not: Antiviral ilaçlar hekim kontrolünde kullanılmalıdır; özellikle doz/süre ve gebelik-emzirme dönemleri için kişisel değerlendirme şarttır. 

Episodik vs. Baskılama Tedavisi (Özet)

(Genel çerçeve; kişisel plan hekim tarafından belirlenir.) 

Atakları tetikleyen faktörler ve önleme ipuçları

• Stres, uykusuzluk, yoğun fiziksel efor
• Enfeksiyonlar, ateşli hastalıklar
• Bağışıklığı zayıflatan durumlar/ilaçlar

Bu tetikleyicileri yönetmek, nüksleri azaltmaya yardımcı olabilir (düzenli uyku, dengeli beslenme, stres yönetimi vb.). 

Hamilelikte genital uçuk

• Doğum sırasında aktif lezyon varsa, yenidoğanı korumak için sezaryen düşünülebilir.
• Gebeliğin özellikle son döneminde ilk atak geçiriliyorsa bebeğe bulaş riski artar; yönetim kadın-doğum ve dermatoloji/enfeksiyon hastalıkları uzmanlarınca birlikte planlanır. 

Genital uçuk nasıl geçer ? (Pratik kontrol stratejileri)

1. Erken harekete geçin: Ön belirtiyi hisseder hissetmez hekiminizin önerdiği episodik antivirali başlamak alevlenmeyi kısaltabilir. 
2. Bulaşı azaltın:
• Aktif dönemde cinsel ilişkiden kaçının, lezyonlar tamamen kapanana kadar bekleyin.
• Rutin dönemde kondom kullanımı ve baskılama tedavisi bulaştırıcılığı düşürebilir (tam koruma sağlamaz). 
3. Yaşam tarzı: Stres, uykusuzluk ve hastalık dönemlerinde ekstra özen; lokal bakım önerilerine uyum. 

Sık sorulan sorular (SSS)

Genital uçuk tamamen iyileşir mi?

Virüs sinir köklerinde latent kalır; tamamen vücuttan temizlenmez. Ancak tedavi ve önlemlerle atakların sıklığı ve şiddeti belirgin biçimde azaltılabilir. 

Belirti yokken de bulaştırır mıyım?

Evet. Asemptomatik viral saçılım nedeniyle görünür yara olmasa bile bulaş mümkündür. Bu yüzden kondom, partnerle açık iletişim ve (gerekirse) baskılama tedavisi önemlidir. 

Genital uçuk ile genital siğil aynı şey mi?

Hayır. Genital siğil HPV, genital uçuk HSV kaynaklıdır; ikisi farklı enfeksiyonlardır ve yönetimleri de farklıdır. 

Ağrıyı nasıl hafifletebilirim?

Ilık oturma banyosu, bölgeyi kuru tutma, dar kıyafetlerden kaçınma ve hekim önerili ağrı kesiciler/antiviraller rahatlatır. 

İlk atağı geçirdim, tekrarlarım çok. Ne yapmalıyım?

Hekiminizle baskılama tedavisini konuşun; düzenli antiviral ve kondom kullanımı partnerinize bulaş riskini azaltabilir. 

Hamileyim; uçuk çıktı.

Mutlaka kadın-doğum uzmanına başvurun. Doğuma yakın aktif lezyon varsa sezaryen düşünülebilir. İlaç kullanımı mutlaka hekim değerlendirmesiyle olmalıdır.

Yanlış bilinenler

• “Yaralar geçince bulaştırmam.” → Yanlış. Belirti yokken de bulaş olabilir. 
• “Kondom %100 korur.” → Yanlış. Riski düşürür ama tamamen engellemez. 
• “HSV-1 sadece ağız uçuğudur.” → Yanlış. HSV-1 oral-genital temasla genital bölgeyi de tutabilir. 

Genital uçuk yaygın, ömrü boyunca sürebilen, fakat yönetilebilir bir enfeksiyondur. Erken tedavi, baskılama stratejileri, kondom ve yaşam tarzı düzenlemeleriyle hem belirtiler hem de bulaştırıcılık kontrol altına alınabilir. Belirtiler yaşıyor veya risk altındaysanız uzmana başvurun. (Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır; kişisel tıbbi değerlendirme yerine geçmez.)