Genital Herpes: Nedir, Belirtileri Nelerdir, Nasıl Bulaşır ve Nasıl Geçer?

Genital herpes (genital uçuk), dünya çapında çok yaygın görülen, herpes simpleks virüsünün (HSV) yol açtığı ve cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur. Çoğu kişide dönem dönem ağrılı kabarcıklar/yaralar, kaşıntı ve yanma gibi yakınmalarla seyreder; bazılarında ise hiçbir belirti olmayabilir. Bu kapsamlı rehberde “genital herpes nedir, belirtileri nelerdir, genital herpes nasıl geçer, tedavisi nasıldır, bulaşıcı mı, hamilelikte riskler neler, nasıl görünür, nasıl önlenir” gibi Google’da en çok aranan sorulara net ve kanıta dayalı yanıtlar bulacaksınız.

Genital Herpes Nedir?

Genital herpes, çoğunlukla HSV-2, daha az sıklıkla HSV-1 ile gelişen bir cinsel yolla bulaşan enfeksiyondur (CYBE). HSV-1 genellikle ağız çevresindeki uçuklardan tanıdık olsa da oral-genital temasla genital bölgede de enfeksiyon oluşturabilir. Her iki tip de sinir hücrelerinde “uykuya” geçip tekrarlayan ataklar yapabilir.

Genital Herpes Ne Kadar Yaygın?

Dünya genelinde 15–49 yaş arası yaklaşık 520 milyon kişinin HSV-2 ile enfekte olduğu tahmin ediliyor; bu da genital herpesin ne kadar yaygın olduğunu gösterir. HSV-1 ise küresel nüfusun büyük bölümünde (özellikle ağız bölgesinde) bulunur ve giderek artan şekilde genital bölgeyi de etkileyebilir.

Genital Herpes Nasıl Bulaşır?

Genital herpes, deri-deri veya mukoza teması ile bulaşır. Vajinal, anal ve oral seks sırasında, kondom kullanılmadığında risk daha yüksektir; kondom/diş barajı riski azaltır fakat tamamen ortadan kaldırmaz çünkü virüs kondomla kaplı olmayan alanlardan da geçebilir. Belirti yokken bile bulaş (asemptomatik saçılım) mümkündür; bu nedenle “yaram yoksa bulaşmaz” düşüncesi yanlıştır.

Genital Herpes Belirtileri Nelerdir?

İlk enfeksiyon (primer atak) genellikle daha şiddetlidir. En sık görülen belirtiler:

• Ağrılı, içi sıvı dolu kabarcıklar ve daha sonra yaralara dönüşen lezyonlar
• Kaşıntı, batma, yanma; atak öncesi karıncalanma/uyuşma (prodrom)
• İdrarda yanma, vajinal akıntıda değişim
• Kasık lenf düğümlerinde şişme, halsizlik, ateş (özellikle ilk atakta)

Lezyonlar kadınlarda vulva, vajina, rahim ağzı; erkeklerde penis ve skrotumda; her iki cinsiyette perine, kalça, anüs çevresinde görülebilir. “Genital herpes nasıl görünür?” sorusunun kısa yanıtı: kümeleşmiş küçük kabarcıklar ve devamında yüzeysel ülserler şeklindedir.

Genital Herpes Bulaşıcı mı?

Evet. Genital herpes bulaşıcı bir enfeksiyondur ve belirti olmasa bile bulaş devam edebilir. Bu nedenle partnerle açık iletişim, atak sırasında ilişkiden kaçınma ve bariyer yöntemleri (kondom/diş barajı) kritik önem taşır.

Genital Herpes Nasıl Teşhis Edilir?

Aktif lezyon döneminde en doğru yöntem, PCR ile sürüntü testi yapmaktır. Belirti yokken serolojik testler (HSV-1/2 antikorları) bazen yararlı olabilir; ancak tarama amaçlı, genel popülasyonda rutin test önerilmez. Semptomu olan kişilerin sağlık profesyoneline başvurup test yaptırması tavsiye edilir.

Genital Herpes Tekrarlıyor mu? Tetikleyiciler Neler?

HSV ömür boyu vücutta kalır ve ataklar halinde alevlenebilir. Stres, hastalık, yorgunluk, adet dönemi, ateşli enfeksiyonlar, cilt iritasyonu gibi durumlar nüksü tetikleyebilir. Ortalama atak sıklığı kişiden kişiye değişse de, HSV-2’de yıllık ortalama 4–5, genital HSV-1’de yılda birden az atak bildirilmektedir; zamanla ataklar genellikle seyrekleşir ve hafifler.

Genital Herpes Tedavisi: Nasıl Geçer?

1) Antiviral İlaçlar

Acyclovir (asiklovir), valacyclovir (valasiklovir) ve famciclovir; atak süresini kısaltır, ağrıyı hafifletir ve virüs saçılımını azaltır. Bu ilaçlar eşdeğer etkililikte kabul edilir; doz ve kullanım şekli episodik (atak çıktığında kısa süreli) veya supresif (sık nükslerde günlük, uzun süreli) olabilir. Episodik tedavinin en etkili olması için ilk semptomlarda ya da prodrom döneminde 24 saat içinde başlanması önerilir.

Acyclovir yıllardır kullanılan, güvenliği iyi bilinen bir seçenektir; valacyclovir ve famciclovir ise biyoyararlanımı daha yüksek/pro-ilaç formlarıyla daha seyrek doz olanağı sağlayabilir. (NHS ilaç bilgisi; Avrupa kılavuzu.) 

2) Supresif (Baskılayıcı) Tedavi

Sık nüksü olan (ör. yılda ≥6 atak) veya atakları yaşam kalitesini belirgin bozan kişilerde günlük düşük doz antiviral ile nüks sıklığı ve bulaştırıcılık azaltılabilir. Hekimler, asiklovir 400 mg 2x/gün, valasiklovir 500 mg/gün ya da famciclovir 250 mg 2x/gün gibi şemaları değerlendirebilir.

3) Destekleyici Önlemler

• Lezyonları temiz ve kuru tutma, tahrişten kaçınma
• Ilık suyla oturma banyosu, ağrı kesici/ateş düşürücülerin uygun kullanımı
• Sıkı, sürtünen kıyafetlerden kaçınma
• Ataklarda cinsel ilişkiden kaçınma ve partneri bilgilendirme

Önemli Not: Antiviral tedaviler virüsü tamamen yok etmez; ancak atakları kısaltır, nüksleri seyrekleştirir ve bulaştırıcılığı azaltır.

Genital Herpes Nasıl Önlenir?

• Düzenli ve doğru kondom kullanımı (risk azalır ama sıfırlanmaz)
• Atak döneminde ilişkiye ara verme
• Partnerle açık iletişim ve gerekirse birlikte değerlendirme
• Oral-genital temas için de diş barajı gibi bariyer yöntemleri
• Supresif tedavi gerektiren bireylerde hekim önerisiyle antiviral kullanımı

Genital Herpes ve Hamilelik

Hamilelikte ilk kez gelişen genital herpes, özellikle doğuma yakın dönemde ortaya çıkarsa yeni doğanda herpes (neonatal herpes) riski nedeniyle önemlidir. Bu durumda doktorunuz; doğum şekli, atak yönetimi ve doğum zamanı açısından sizi yakından izler, antiviral tedavi ve sezaryen değerlendirmesi yapabilir.

Genital Herpes ve HIV İlişkisi

Genital HSV-2 enfeksiyonu, HIV kapma riskini artırabilir; mukozal bütünlüğün bozulması ve inflamasyon buna katkıda bulunur. Bu nedenle HSV yönetimi, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunma stratejisinin parçasıdır.

Genital Herpes İçin Aşı Var mı?

Rutin kullanıma girmiş, onaylı bir genital herpes aşısı yoktur. Aşı araştırmaları sürmekle birlikte, yakın dönemde bir şirketin HSV aşı adayı orta aşama klinik çalışmanın ana hedefini karşılamadığı için ileri aşamaya geçmemiştir.

Genital Herpes Nasıl Görünür? (Lezyonların Tipik Görünümü)

Lezyonlar genellikle kümeleşmiş küçük veziküller (su dolu kabarcıklar) şeklinde başlar; patlayıp yüzeysel yaralara (ülser/erozyon) dönüşebilir. Çevresinde kızarıklık ve ağrı tipiktir. Bazı kişilerde idrar yaparken yanma ve kasık lenflerinde şişme görülebilir. İlk atakta sistemik belirtiler (ateş, baş-kas ağrısı) eklenebilir.

Genital Herpes Nasıl Geçer? – Evde Bakım ve Ne Zaman Doktora Gidilmeli?

• İlk ataklarda ve şiddetli nükslerde hekime başvurun; antiviral tedavi yanıtı en yüksektir.
• Ağrıyı azaltmak için uygun analjeziklerden yararlanılabilir.
• Yaraları temiz tutun, sürtünmeden kaçının; sık iç çamaşırı/giysilerden uzak durun.
• Bağışıklık sistemini zorlayan durumlar (stres, uykusuzluk, yetersiz beslenme) nüksü kolaylaştırabilir; yaşam tarzı düzenlemeleri yardımcı olabilir.
• Göz çevresinde uçuk, yaygın döküntü, şiddetli ağrı, idrar yapamama, hamilelik veya bağışıklık yetmezliği gibi durumlarda acil tıbbi değerlendirme gerekir.

Genital Herpes Tedavisi Nasıl Uygulanır? – Örnek Şemalar

Uyarı: Aşağıdaki örnekler bilgilendirme amaçlıdır; kendi kendinize ilaç başlamayın. Doğru tanı ve kişiye özel doz için doktorunuza başvurun.

• Episodik Tedavi (Nüks Çıkınca):

İlk karıncalanma/yanma hissinde başlanır; asiklovir, valasiklovir veya famsiklovir kısa süreli verilir. Başlama ne kadar erken olursa atak o kadar hafif ve kısa olur.

• Supresif Tedavi (Günlük):

Sık nüks eden veya bulaştırıcılığı azaltmak isteyen kişilerde günlük düşük doz antiviral planlanabilir. İlacın türüne göre günde 1–2 doz kullanılır; hekim yıllık tekrar değerlendirme yapar.

Genital Herpes Olanlar İçin Korunma ve İletişim İpuçları

1. Belirti ve prodromda (karıncalanma/yanma) ilişkiyi erteleyin.
2. Partnerinize durumu açıklayın; birlikte strateji belirleyin.
3. Kondom/diş barajı kullanın; oral seks için de bariyer yöntemleri düşünün.
4. Sık nüks varsa supresif tedavi seçeneğini doktorunuzla konuşun.
5. Düzenli CYBE taramaları ve güvenli seks eğitimi hakkında bilgi alın.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Genital herpes tamamen iyileşir mi?

Virüs vücutta kalıcıdır, sinir köklerinde saklanır; ilaçlar atakları kontrol eder fakat tam kür yoktur. Aşı çalışmaları sürmektedir. 

Genital herpes nasıl görünür?

Genellikle küme halinde küçük su kabarcıkları ve ardından yüzeysel yaralar; kaşıntı/yanma eşlik edebilir. İlk atak daha şiddetlidir. 

Genital herpes bulaşıcı mı, belirtisizken de geçer mi?

Evet. Belirti yokken de asemptomatik saçılım ile bulaş mümkün. Korunma ve bilgilendirme önemli. 

Genital herpes nasıl geçer?

Erken başlanan antiviral tedavi atakları kısaltır; supresif şemalar nüks sıklığını düşürür. Destekleyici önlemler şikâyetleri hafifletir. 

Hangi ilaçlar kullanılır?

Asiklovir, valasiklovir, famsiklovir; hepsi etkin kabul edilir. Doz ve süreyi doktor belirler. 

Hamileyim; ne yapmalıyım?

Hamilelikte yeni gelişen genital herpes yenidoğan için risk oluşturabilir. Doğuma yakın ilk ataklarda yakın izlem ve doğum şekli planı gerekir; mutlaka kadın doğum ve enfeksiyon uzmanına başvurun. 

Genital Herpes ile Yaşam Yönetilebilir

Genital herpes yaygın, yönetilebilir ve bilimsel tedavi seçenekleri olan bir enfeksiyondur. Doğru bilgi, erken tanı, zamanında antiviral tedavi ve korunma yöntemleri ile ataklar daha kısa ve hafif geçer; nüksler seyrekleşir ve bulaştırıcılık azalır. Belirti yaşıyorsanız veya riskiniz olduğunu düşünüyorsanız, derhal bir sağlık profesyoneline başvurun.